९० लाखको सेयर बेच्न ६५ लाख खर्च

काठमाडौं  ।उद्देश्यचाहिँ लगानीका लागि कम्पनीमा सेयरवापत सर्वसाधारणसँग रकम उठाउने तर रकम उठाउनेबराबरकै खर्च भने सोको प्रक्रियामा नै लाग्ने । प्रक्रियाको खर्च तिर्न नसकेर कारोवार रोक्का हुने अनि सर्बसाधारणले हालेको रकम फस्ने । एशियामै सबैभन्दा महंगो दोस्रो बजारको कारोवार रहेको नेपालको प्राथमिक सेयर बजारको झन्झटिलो र महंगो प्रक्रियाको यो एउटा उदाहरण हो ।

सुन्दा पनि अचम्म लाग्न सक्छ, ९० लाख रुपैयाँको सेयर बिक्री गर्न ६५ लाख रुपैयाँ खर्च भयो । सो खर्च ब्यहोर्न नसक्दा कम्पनीको सेयर कारोवार नै रोक्का छ र सेयर हालेका सर्बसाधारणले न सेयर पाए नत कारोवार नै भयो ।

गत वर्षको १७ देखि २१ फागुनसम्म जनउत्थान सामुदायिक लघुबित्त विकास बैंकले ९० लाख रुपैयाँ बराबरको सेयर सर्वसाधारणलाई बिक्री गरिएको थियो । सो आईपिओमा जम्मा ९० लाख रुपैंया बराबरको साधारण सेयर बिक्रीमा राखिएको थियो । जसमा कर्मचारी र म्यूचुअल फण्डको लागि छुट्याइको परिमाण समेत त्यसमै थियो ।

आफूसँग भएको संस्थापक सेयर पुँजीमा ९० लाख रुपैयाँ थप गरेर व्यवशाय विस्तार गर्ने योजना बैंकको थियो । तर, ९० लाख रुपैयाँको साधारण सेयर बिक्री गर्न मात्रै ६५ लाख रुपैयाँ खर्च भयो । अब बैंकको हातमा २५ लाख रुपैयाँ मात्रै पर्ने भएको छ ।

तर, सेयर निष्काशनको बिक्री प्रवन्धनमा नै ६५ लाख रुपैयाँ खर्च भएको दाबी बिक्री प्रबन्धक ग्रोमोर मर्चेन्ट बैंकरले गरेपछी २ कम्पनीबिच विवाद भएको छ । जनउत्थानको आईपीओमा अत्यधिक आवेदन परेको र सोका लागि धेरै खर्च भएको भन्दै ग्रोमोरले धेरै रकम माग गरेको दाबी जनउत्थानको छ । उसले बढीमा २० लाख खर्च हुने अनुमान गर्दै निष्काशन तथा बिक्री प्रवन्धकको जिम्मा दिएको जनाएको छ । तर, लघुवित्तको सेयरमा लगानीकर्ताको धेरै चासो रहेका कारण धेरै आवेदन परेकाले धेरै खर्च भएको हो ।

बिक्री प्रवन्धनमा भएको अत्यधिक खर्चका बिषयमा विवाद भएपछी यसमा राष्ट्र बैक र धितोपत्र बोर्डसमेत मुछिएका छन् । जनउत्थानले सो रकम आफुले तिर्न नसक्ने जनाउँदै अदालत जाने जिकिर समेत गरेको छ । उता ग्रोमोरले भने सम्झौता अनुसारको रकम तिर्नैपर्ने भन्दै नियमानुसार छुट दिन सकिने रकम छुट दिइसकिएको दाबी गरेको छ ।

ग्रोमोर मर्चेन्ट बैंकरले सम्झौता अनुसार साढे ६४ लाखको हिसाब जनउत्थानलाई बुझाएको थियो । तर, उसले सो रकम दिन अस्विकार गर्दै राष्ट्र बैंकमा उजुरी दिएको छ । सेयर निष्काशनसम्बन्धी बिषय भएको र मर्चेन्ट बैंकरको नियमन राष्ट्र बैंकले गर्न नमिल्ने हुनाले उसले सो उजुरी धितोपत्र बोर्डमा फरवार्ड गरेको थियो ।
धितोपत्र बोर्डले दुबै पक्षलाई राखेर छलफल गराएको भए पनि कुरा मिलेको छैन । यही विवादका कारण सेयर बाँडफाड भई प्रमाणपत्र समेत बितरण भैसकेकोमा सुचिकरणपछी सेयर कारोवार समेत हुन सकेको छैन । विवादबिच जनउत्थानले सेयर रजिष्ट्रार समेत परिवर्तन गरेको छ । ग्रोमोरलाई नै यसअघि सेयर रजिष्ट्रारको रुपमा नियुक्त गरेकोमा उसले रकमको विवादपछी ग्रोमोरलाई हटाएको थियो । तर, नयाँ सेयर रजिष्ट्रारले काम नै गर्न सकेको छैन ।

ग्रोमोरले यति धेरै रकम माग गरेपछि बैंकले सेयर रजिस्ट्रारको जिम्मेवारी एनआईबीएल क्यापिटललाई दिएको छ । तर, बैंकले सम्झौताअनुसारको पैसा नदिएको र सेयर रजिस्ट्रारको जिम्मेवारी अर्कै कम्पनीलाई दिएको भन्दै ग्रोमरले बैंकको सेयर तथ्यांक दिन अस्वीकार गरेको छ । ग्रोमोरले तथ्यांक नदिएका कारण अहिले सो बैंकको सेयर कारोबार रोकिएको हो ।

बैंक र बिक्री प्रबन्धकको विवादका कारण अहिले बैंकको सेयर कारोबार नै रोकिएको छ । आफूले सेयर बिक्री गरेर संकलन गर्न खोजेको पुँजीको दुई तिहाइ रकम सेयर सार्वजनिक गर्ने प्रक्रियामै खर्च भएको भन्दै बैंकले यस्तो रकम दिन नसक्ने जानकारी बिक्री प्रबन्धकलाई गराएको छ । बिक्री गरिएको सेयर पुँजीको दुई तिहाइ रकम बिक्री प्रबन्धकलाई नै तिर्नुपर्ने अवस्थामा साना कम्पनीहरुले कसरी आईपीओ निष्काशन गर्न सक्लान ? यो बहसको बिषय बनेको छ ।

ग्रोमोर स्रोतका अनुसार ९० लाख बराबरको ९० हजार कित्ता सेयर बिक्री गर्दा खर्च नै साढे ६४ लाख आएको थियो । सो रकम सेयर निष्काशन सम्झौतामा उल्लखे भए अनुसारकै हो । तर, जनउत्थानले ठुलो रकम भएकाले सानो कम्पनीले त्यति धेरै तिर्न नसक्ने जनाएपछी उसलाई छुट समेत दिइएको थियो ।
ग्रोमोरले करि २० लाख रुपैंया छुट दिएर ४४ लाख रकम तिर्न जनउत्थानलाई आग्रह गरिसकेको छ । यसअघि जनउत्थानले २० लाख रकम बुझाईसकेको र थप २४ लाख रकम बुझाउन बाँकी रहेको ग्रोमोर स्रोतको भनाई छ । तर, जनउत्थानले भने २० लाखभन्दा एक पैसा पनि बढी नबुझाउने अडान राखिराखेको छ । ग्रोमोरले रकम नदिएकोमा अदालतमा मुद्दा हाल्ने जनाएको छ भने जनउत्थानले राष्ट्र बैंक र धितोपत्र बोर्डमा उजुरी हालिसकेको छ ।

यो विवाद लामो समयदेखि धितोपत्र बोर्डमा अड्केको भए पनि उसले कुनै निर्णय दिन सकेको छैन । बोर्डले दुईपक्षको आपसी लेनदेन र कारोवार सम्झौताको बिषय भएकाले सहमतिमा मिल्न आग्रह गरेको भए पनि ठोस कुनै निर्णय दिएको छैन । तर, लामो समयदेखि हजारौं लगानीकर्ताले सेयर कारोवार गर्न नपाएका कारण समस्या परेको बिषयमा भने बोर्ड केही बोलेको छैन । जनउत्थानले सेयर रजिष्ट्रार नै परिवर्तन गरेको र ग्रोमोरले रकम नपाएसम्म कागजात र तथ्यांक नदिने जानकारी गराईसकेका कारण अझै तत्काल विवाद मिल्ने छाँट देखिएको छैन ।

हाल ग्रोमोर मर्चेन्ट बैंकरलाई प्रभु समुहले अक्वाएर गरेको छ । यो प्रभु बैंकसँग मिलेर कारोवार गर्ने तयारीमा छ । नयाँ व्यवस्थापनमा सन्चालनमा आएको ग्रोमोरले अझै यो विवाद मिलाउनको लागि चासो भने दिएको छैन । यसअघि विजय लघुवित्त विकास बैंकको सेयर निष्काशनको बेला पनि यस्तै बढी खर्च भएको सम्बन्धी विवाद आएको थियो । त्यसबेला आधार रकम छुट दिएपछी विजय लघुवित्तले रकम तिरेर कुरा मिलेको थियो । तर, जनउत्थानको विवादमा भने लामो समयदेखि कुरा मिल्न सकेको छैन ।

प्रक्रियागत कामहरु धेरै भएको र कागजी काम धेरै गर्नुपर्ने हुनाले सेयरको प्राथमिक निष्काशनमा धेरै खर्च हुने गरेको छ । आवेदन संकलन केन्द्रहरुलाई रकम संकलन गरेको आधारमा कमिशन दिनुपर्ने भएकाले धेरै आवेदन र रकम संकलन भएमा कमिशनवापत नै धेरै रकम जान्छ । यसर्थ पनि खर्च बढ्न जान्छ । पछिल्लो समय लघुवित्त कम्पनीहरुको सेयरमा झण्डै १०० गुणा बढी आवेदन पर्न थालेको छ । यसले गर्दा खर्च बढी हुने र साना कम्पनीहरु मर्कामा पर्ने गरेका छन् । यसबारे धितोपत्र बोर्डले सानो कम्पनीहरुको सेयर निष्काशनमा बिशेष सहुलियत दिने या खर्च घटाउने बिषयमा नीति ल्याउनुपर्ने आवश्यकता छ ।

– सेयरबजार साप्ताहिकबाट